استاندارد ISO 10075-1:2017
اصول ارگونومیک مرتبط با بار ذهنی – بخش ۱: مسائل عمومی، مفاهیم، اصطلاحات و تعاریف
این استاندارد به بررسی اصول پایه‌ای ارگونومی مربوط به بار کاری ذهنی در محیط کار می‌پردازد. در بخش اول، موضوعات عمومی، مفاهیم اصلی، اصطلاحات تخصصی و تعاریف مورد استفاده در این حوزه بیان شده است. هدف این استاندارد، فراهم‌کردن درکی مشترک از بار ذهنی و عوامل مؤثر بر آن برای بهبود طراحی مشاغل، شرایط کاری و رفاه روانی کارکنان است.
چکیده
ISO 10075-1:2017 اصطلاحات حوزه بار کاری ذهنی را تعریف می‌کند؛ از جمله فشار ذهنی و تنش ذهنی، و پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت، مثبت و منفی تنش ذهنی. همچنین، روابط میان این مفاهیم نیز در این سند مشخص شده است.
در این سند، “بار کاری ذهنی” به‌عنوان یک اصطلاح کلی یا چتری در نظر گرفته شده که به تمام مفاهیم و ساختارهای اشاره‌شده در سند مربوط می‌شود، ولی خود این اصطلاح دارای معنای مشخص یا استانداردشده‌ای درون سند نیست. این رویکرد با نحوه استفاده از این اصطلاح در علم ارگونومی و کاربردهای آن هم‌راستا است، جایی که ممکن است به فشار ذهنی، تنش ذهنی و اثرات آن‌ها اشاره داشته باشد؛ یعنی هم به علت‌ها و هم به نتایج. بنابراین، در این سند، واژه “بار کاری ذهنی” به‌عنوان یک اصطلاح فنی در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه تنها به‌عنوان ارجاعی به حوزه بار کاری ذهنی به‌کار می‌رود.
ISO 10075-1:2017 برای طراحی شرایط کاری با توجه به بار کاری ذهنی کاربرد دارد و با هدف ترویج استفاده مشترک از اصطلاحات بین کارشناسان و متخصصان حوزه ارگونومی، و همچنین در سطح عمومی تدوین شده است.
این نسخه از استاندارد، به روش‌های اندازه‌گیری و اصول طراحی وظایف نمی‌پردازد؛ چرا که این موارد در استانداردهای ISO 10075-2 و ISO 10075-3 مطرح شده‌اند.
استاندارد ISO 10075-1:2017 و نقش آن در بهینه‌سازی بار کاری ذهنی کارکنان
استاندارد بین‌المللی ISO 10075-1:2017 به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد ارگونومی در حوزه منابع انسانی، به بررسی اصول و مفاهیم مرتبط با بار ذهنی در محیط‌های کاری می‌پردازد. این سند، چارچوبی نظری و مفهومی فراهم می‌سازد که بر مبنای آن می‌توان شرایط کاری را به‌گونه‌ای طراحی کرد که فشارهای روانی و ذهنی بر کارکنان کاهش یابد و بهره‌وری سازمانی به شکل پایداری افزایش پیدا کند.
این استاندارد در گام نخست به تبیین مفاهیم پایه‌ای مانند بار ذهنی، فشار روانی، خستگی ذهنی و بازتوانی شناختی پرداخته و یک زبان مشترک میان متخصصان منابع انسانی، طراحان شغل، مدیران ایمنی و سلامت شغلی ایجاد می‌کند.
تمرکز اصلی ISO 10075-1 بر درک ماهیت چندبعدی بار ذهنی و تاثیر آن بر عملکرد شناختی، تصمیم‌گیری، تمرکز و سلامت روانی نیروی کار است. در این استاندارد، بار ذهنی نه به‌عنوان یک پدیده صرفاً منفی، بلکه به عنوان عاملی که در صورت مدیریت صحیح می‌تواند موجب ارتقای عملکرد نیز شود، تحلیل می‌گردد.
استفاده از چارچوب‌های این استاندارد در سازمان‌ها به طراحی بهتر مشاغل، پیشگیری از فرسودگی شغلی، کاهش خطاهای انسانی، و ارتقاء سلامت روان کارکنان کمک می‌کند. با شناخت صحیح و علمی از عوامل ایجادکننده بار ذهنی، امکان تدوین راهکارهایی برای متعادل‌سازی فشارهای روانی در محیط کار فراهم می‌شود که در نهایت به بهبود رضایت شغلی و توسعه پایدار منابع انسانی منجر خواهد شد.
در شرکت بین‌المللی مهندسی هیوا، بهره‌گیری از مفاد این استاندارد به عنوان بخشی از فرآیندهای بهینه‌سازی محیط کاری و طراحی نظام‌های مدیریتی ارگونومیک، نقش مهمی در پشتیبانی از سلامت روانی کارکنان و ارتقاء اثربخشی سازمانی ایفا می‌کند.
استاندارد ISO 10075-2:2017 و راهکارهای عملی برای مدیریت بار ذهنی در محیط‌های کاری
بخش دوم از استاندارد ISO 10075-2:2017، که به موضوع روش‌ها و تکنیک‌های کاهش بار ذهنی در محیط کار پرداخته است، یک گام عملی در جهت بهبود کیفیت محیط‌های کاری با توجه به فشارهای روانی و شناختی است. این استاندارد به صورت تخصصی، شیوه‌ها و ابزارهایی را برای شناسایی، اندازه‌گیری و مدیریت بار ذهنی در شرایط کاری مختلف معرفی می‌کند.
در این بخش، به وضوح بر این نکته تأکید شده که بار ذهنی تنها به مشکلات فیزیکی و محیطی محدود نمی‌شود، بلکه باید توجه ویژه‌ای به ویژگی‌های فردی و ویژگی‌های شغلی کارکنان در هنگام طراحی و مدیریت مشاغل صورت گیرد. به عبارت دیگر، در طراحی مشاغل و فرآیندهای کاری، نیاز است تا منابع شناختی و ذهنی کارکنان به‌طور مؤثر مدیریت و تخصیص یابد تا از خستگی ذهنی، خطاهای انسانی و کاهش عملکرد جلوگیری شود.
یکی از مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در این استاندارد، استفاده از تکنیک‌های اندازه‌گیری بار ذهنی به‌منظور بررسی میزان فشار شناختی وارد بر کارکنان است. این تکنیک‌ها می‌توانند شامل ابزارهای روان‌شناختی، آزمون‌های شناختی، و بازخوردهای تجربی از کارکنان باشند که با تجزیه و تحلیل داده‌ها، امکان اصلاح شرایط کاری در زمان واقعی فراهم می‌شود.
همچنین، استاندارد ISO 10075-2 به ارتقاء آگاهی سازمان‌ها از تأثیرات منفی ناشی از بار ذهنی زیاد و روش‌های پیشگیری از آن، مانند بهبود طراحی سیستم‌های کاری، معرفی استراتژی‌های بازتوانی شناختی، و افزایش انعطاف‌پذیری محیط کار، اشاره دارد.
در نهایت، این استاندارد به سازمان‌ها توصیه می‌کند که به‌طور مستمر و با استفاده از تکنیک‌های علمی و معتبر، به مدیریت بار ذهنی کارکنان پرداخته و شرایط کاری را به‌گونه‌ای طراحی کنند که کارکنان بتوانند بهترین عملکرد خود را در محیط کاری داشته باشند. این اقدام نه تنها به سلامت روانی کارکنان کمک می‌کند، بلکه باعث ارتقاء بهره‌وری و کیفیت عملکرد سازمان خواهد شد.
در شرکت بین‌المللی مهندسی هیوا، این استاندارد به عنوان بخشی از فرآیندهای ارتقاء محیط کار و مدیریت منابع انسانی، به‌طور عملیاتی پیاده‌سازی می‌شود تا در کنار بهبود سلامت روانی، رضایت شغلی و کارایی تیم‌ها نیز به حداکثر برسد.
استاندارد ISO 10075-3:2017 و نقش ارزیابی سیستماتیک در مدیریت بار ذهنی
ISO 10075-3:2017 به بررسی روش‌های ارزیابی سیستماتیک بار ذهنی در محیط کار می‌پردازد. در این بخش، تمرکز اصلی بر روی استفاده از ابزارهای ارزیابی و روش‌های اندازه‌گیری برای شناسایی بار ذهنی در فعالیت‌های مختلف شغلی است. استاندارد، به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که با استفاده از تکنیک‌های ارزیابی علمی، به درک دقیق‌تری از میزان فشار شناختی وارد بر کارکنان خود دست یابند و بر اساس آن، استراتژی‌های کاهش فشار را پیاده‌سازی کنند.
یکی از مهم‌ترین اصول مطرح‌شده در این بخش، استفاده از سیستم‌های پیوسته و بازخوردی برای اندازه‌گیری و ارزیابی مستمر بار ذهنی است. این سیستم‌ها به سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که به صورت مداوم شرایط کاری را بررسی کرده و آن را با توجه به تغییرات در فعالیت‌ها و فشارهای شناختی تنظیم کنند.
استاندارد ISO 10075-4:2017 و توجه به بار ذهنی در طراحی سیستم‌های کاری
در بخش چهارم ISO 10075-4:2017، توجه ویژه‌ای به طراحی سیستم‌های کاری به‌گونه‌ای شده است که بار ذهنی را کاهش دهد. این استاندارد، اصول ارگونومیک طراحی سیستم‌های کاری را به‌طور خاص برای محیط‌های شغلی با فشار ذهنی بالا ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، در مشاغلی که نیاز به تصمیم‌گیری‌های پیچیده و مداوم دارند، این استاندارد به استفاده از ابزارهای پشتیبانی شناختی و فرآیندهای تصمیم‌گیری خودکار برای کاهش فشار بر کارکنان تأکید دارد.
با استفاده از مفاد این استاندارد، شرکت‌ها می‌توانند سیستم‌هایی طراحی کنند که میزان بار ذهنی را کاهش دهند و در عین حال بهره‌وری و کیفیت عملکرد را افزایش دهند. این نوع طراحی‌ها به ویژه در صنایعی که نیاز به دقت بالا و تصمیم‌گیری سریع دارند، مانند صنایع فناوری اطلاعات، مهندسی و خدمات پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است.
استاندارد ISO 10075-5:2017 و استراتژی‌های بازتوانی و بهبود عملکرد شناختی
در بخش پنجم ISO 10075-5:2017، به تکنیک‌های بازتوانی شناختی و استراتژی‌های بهبود عملکرد ذهنی کارکنان پرداخته شده است. این بخش به سازمان‌ها می‌آموزد که چگونه می‌توانند با استفاده از تمرینات شناختی، استراحت‌های مناسب و فاصله‌های زمانی صحیح، بار ذهنی کارکنان را مدیریت کنند. این نوع استراتژی‌ها نه تنها به کاهش خستگی ذهنی کمک می‌کنند، بلکه باعث افزایش تمرکز و کاهش خطاهای انسانی در فرآیندهای شغلی می‌شوند.
این استاندارد به‌ویژه برای صنایعی که نیاز به عملکرد ذهنی مداوم دارند، مانند توسعه نرم‌افزار و مهندسی هوش مصنوعی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تمامی این استانداردها به‌طور جامع به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا با درک صحیح از بار ذهنی و فشارهای شناختی، محیط‌های کاری خود را به گونه‌ای طراحی کنند که کارکنان از نظر روانی و شناختی به حداکثر توان خود برسند و در عین حال، سلامت روانی آنان حفظ شود. این اقدامات به بهبود بهره‌وری سازمانی و رضایت شغلی کمک می‌کند.
در شرکت بین‌المللی مهندسی هیوا، اجرای این استانداردها در راستای بهینه‌سازی محیط کار و فرآیندهای سازمانی، به ارتقاء عملکرد و سلامت کارکنان کمک خواهد کرد و آن‌ها را قادر می‌سازد که در محیط‌های کاری سالم‌تر و پربازده‌تری فعالیت کنند.
ارتباط استاندارد ISO 10075 با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) به ویژه اهداف شماره ۳ و ۸، بسیار مهم و معنادار است. این اهداف عبارتند از:
- هدف شماره ۳: سلامت و رفاه خوب (Good Health and Well-being)
- هدف شماره ۸: اشتغال شایسته و رشد اقتصادی (Decent Work and Economic Growth)
ارتباط با هدف شماره ۳: سلامت و رفاه خوب
استاندارد ISO 10075 که به مدیریت بار ذهنی و فشار شناختی در محیط کار می‌پردازد، ارتباط مستقیمی با سلامت روانی و جسمی کارکنان دارد. بار ذهنی زیاد می‌تواند به استرس مزمن، خستگی ذهنی، و اختلالات روانی منجر شود که در نهایت کیفیت زندگی کارکنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این استاندارد با ارائه اصول ارگونومی و تکنیک‌های کاهش بار ذهنی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا محیط‌های کاری سالم‌تری ایجاد کنند که منجر به افزایش رفاه روانی و جسمی کارکنان می‌شود. به این ترتیب، پیاده‌سازی این استاندارد باعث بهبود وضعیت سلامت روان کارکنان، کاهش استرس شغلی و جلوگیری از اختلالات جسمی ناشی از فشارهای ذهنی می‌شود.
در نتیجه، اجرای ISO 10075 به طور مستقیم از هدف ۳: سلامت و رفاه خوب حمایت می‌کند و به سازمان‌ها کمک می‌کند تا کارکنان خود را در محیطی سالم و امن نگه دارند.
ارتباط با هدف شماره ۸: اشتغال شایسته و رشد اقتصادی
ISO 10075 به‌ویژه در بخش‌های مربوط به مدیریت بار ذهنی و بهینه‌سازی سیستم‌های کاری، به سازمان‌ها کمک می‌کند که شرایط کاری شایسته‌تری برای کارکنان فراهم آورند. بار ذهنی زیاد می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری، افزایش خطاهای انسانی و فرسودگی شغلی شود که تمام این موارد می‌توانند بر رشد اقتصادی تأثیر منفی بگذارند. با استفاده از اصول ارگونومیک و روش‌های این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند شرایطی را فراهم کنند که کارکنان با سلامت روانی و جسمی بهتر به کار خود ادامه دهند و در نتیجه عملکرد بهتری داشته باشند.
این به معنای اشتغال شایسته است، زیرا سازمان‌ها با مدیریت صحیح بار ذهنی، اطمینان می‌دهند که کارکنان در محیطی پشتیبان و سالم به کار خود ادامه دهند، که به نوبه خود باعث افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی پایدار می‌شود.
استاندارد ISO 10075 از دو جنبه اساسی به اهداف توسعه پایدار شماره ۳ و ۸ کمک می‌کند:
- از آنجا که به مدیریت بار ذهنی و فشارهای روانی در محیط‌های کاری پرداخته می‌شود، به طور مستقیم به هدف شماره ۳ (سلامت و رفاه خوب) کمک می‌کند.
- با فراهم آوردن محیطی شایسته برای کار، موجب رشد اقتصادی پایدار و اشتغال شایسته می‌شود که مستقیماً از هدف شماره ۸ (اشتغال شایسته و رشد اقتصادی) حمایت می‌کند.
پیاده‌سازی این استاندارد در سازمان‌ها به‌ویژه در شرکت بین‌المللی مهندسی هیوا می‌تواند به بهبود سلامت روانی کارکنان و ارتقاء کیفیت محیط کاری منجر شود، که در نهایت به رشد اقتصادی پایدار و موفقیت بلندمدت سازمان کمک خواهد کرد.